Komitas Vardapet

"1869 yılı sonbarında Soghomon müzisyen bir ailenin ilk çocuğu olarak Kütahya'da dünyaya geldi. Henüz bir yaşına varmadan halı desinatörü ve dokumacı aynı zamanda müzisyen olan annesini, on bir yaşında ise bestekâr ve ozan aynı zamanda ayakkabıcı olan babasını kaybeder.
Sadece Türkçe konuşabilen Soghomon sesinin çok güzel olması sebebiyle, Etchimiadzin Ruhban Okulu'nda öğrenim hakkı kazandı.
1890 yılında bu okuldan rahiplik unvanı ve KOMITAS Vardapet ismini alarak mezun oldu. Komitas halk müziği ve antik enstrumanları, koro, orkestra ve kilise orkestralarında kullanan ilk müzisyendir. Ermeni müziğinin antik tempo ve ezgilerinin şifrelerini cözmek için; Anadolu, İran, Kafkasya, Grek ve Mısır topraklarında Ermeni halk türküleri ve tempolarını ayrıca ulaşabildiği antik sesleri de derleyip düzenlemiştir.
Bu çalışmaları ile 4000'e yakın eser toplayan Komitas eşsiz bir müzik kolleksiyonuna sahip olmuştur.
Daha sonra 1895 yılında Tiflis'ten Berlin'e Müzikoloji eğitimi almak için gitti. Kaiser Friedrich Wilhelm Universitesine kaydoldu. Müzik eğitiminin yanı sıra genel tarih, müzik tarihi, felsefe ve estetik derslerine de katıldı.

Khazzes türkülerinin tempo ve ezgi şifrelerini çözdü ve "Ses Teorisi" ni ıspatladı. 1899 yılında bu okuldan Müzikoloji Doktoru payesini alarak mezun oldu.
Anadolu, Avrupa ve Mısır'da müzikoloji, Ermeni kilise ve halk türkülerini konu edinen seminerler verdi. Çesitli orkestra ve korolar kurup, müziğini icra etti.
Yerel ve antik müziklere olan cezbesi sebebiyle kiliseden uzaklaştı. Kendine özgü Badarak İlahileri'nin bestelerini tamamlayamamıştır. Yarattığı makam ve üsluplar onu müzik tarihine "otantikliğin sesi" olarak işledi. Keman dörtlüsü için hazırladığı beste ve derlemeler Avrupa'dan Rusya ve İran'a kadar ünlendi ve çok beğenildi.

1910 yılında Ermeni müziğini ve antik ezgileri geliştirmek, çok sesli koro ve orkestralarda sahneletmek için İstanbul'a geldi. Anadolu'nun çeşitli yerlerinde müzik dersleri ve seminerler verdi. Birçok halk müziği korosu ve orkestrası kurup yönetti. İzmir ve Hatay'da da konaklayan Komitas, Türk Ocakları'nda da müzik dersleri ve seminerleri verdi. Dokunaklı ve özgün eserleri yaşandığı ve yaratıldığı coğrafyaların en eşsiz sesleridir.

300 erkek üyeli ünlü " Gousan Korosu" nu kurdu. Gousan Korosu ile seslendirttiği eserler bugün hala Avrupa ve Rusya'da düzenli olarak sahnelenmektedir.
1915, 24 Nisan Tehcir Kararı gereğince; aynı gece 234 Ermeni yazar, yayıncı, sanatkar ve entellektüelleri ile birlikte tutuklanıp Çankırı'ya sürgüne gönderildi. Bu tarihe kadar yaptığı bütün çalışmalar, derlemeler ve notaları yakıldı.
Halide Edip Adıvar'ın ısrarlı çaba ve girişimleri ile 8 Mayıs’ta İstanbul‘a geri gönderildi. Yaşadıkları Komitas'a derin ve onulmaz yaralar açtı.
1916 yılında İstanbul'da La Paix Hastanesi Psikiyatri Kliniği‘ne yatırıldı. 1919 yılında ise Paris'teki bir psikiyatri kliniğine yollandı. 1935 yılına kadar bu klinikte yaşadı ve bu klinikte öldü.

Anadolu müziği ve hinterlandı ile ilgili en kapsamlı ve tek bilimsel çalışmaya imzasını atan sanatkarımıza yaşatılan acıları ve reva görülen yalnızlığı ayrıntılı bir şekilde anlatmaktansa; ülke ve toplum olarak takındığımız cahil asabiyetlerin bizleri nasıl da yoksul hayallere mahkum bıraktığını, koca koca yalanlar yaşattığını anlatmak daha yerinde olacaktır.
Coğrafyalar, tarihler, kimlikler üstü bir müzik dehasına hangi düşünceye kanaat getirilerek tutuklama ve sürgün kararı çıkarılmıştır.
Bu günah sadece Halide Edip ve çevresini rahatsız ederken, o günleri bilip de bu günlere kadar hep susan, her dönemin "itibarlı" sanatçıları ve müzik araştırmacıları rahatsız olmak bir yana Komitas'ın eserlerini kendilerine mâl edip icra etmişlerdir.

Birkaç dipnot düşmeden bu tahlili tamamlamış olamam. Cumhuriyet'in " büyük " derlemecisi neredeyse isminin anılmadığı türkü olmayan Muzaffer Sarısözen'in derleme ve çalışmalarının nerede ise tamamı Komitas'a aittir. Anadolu ve çevresindeki müzik araştırmaları ve derlemeleri yapan ilk şahsiyet yine Komitas'tır. Muzaffer Sarısözen'in kendisi keşfetmiş gibi anlattığı " halı dokuma tezgâhı temposu" ile yazılmış türkülerin tempo şifrelerini çözen, bu temponun dokuma temposu olduğunu ilk söyleyen yine Komitas'tır.

Sadece dokuma tezgahı temposu değil, Anadolu'da kullanılan birçok ilkel aletin temposunun müziğe uyarlandığı teorisi Komitas'a ait olup, Kaiser Friedrich Wilhelm Universitesi‘nin kayıtlarında, 1899 yılı dokumanlarından edinilebilinir."
Lena UMAY


The most popular Armenian composer of his time (Kutahya/Turkey 1869-Paris/France 1935.Komitas is;
singer, choir conductor, flautist, and teacher.
Komitas is the founder of Armenian national school of musical composition. He freed Armenian music from foreign influences and was the first to prove the Armenian nation have its own music. Being a profound expert of national music, Komitas created an original synthesis of Armenian monodic (one-voice) thinking and European polyphony that has endured to the present. He collected and wrote down thousands of folksongs, studied church and folk music considering them to be “siblings”. Komitas also made a research of Armenian khazes (symbols used in the old Armenian system of musical notation), and authored Patarag (Liturgy) of the Armenian Church.


Samples:
1.Habrban
2.Shogher Djan
3.Vagharshapati
4.Al Ayloughs
5.Kele Kele


more info:
http://www.komitas.am/
http://en.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet